Patlamadan korunma dokümanları, 30.04.2013 tarihinde yayınlanmış olan 28633 sayılı resmi hükme göre, çalışanların patlayıcı ortamlardaki tehlikelerden korunabilmesi amacıyla ifade edilmiş  yönetmelik düzeyinde hazırlanmaktadır. Patlayıcı ortamların olabileceği ihtimalinin olduğu iş yerlerinin bu kapsamda, patlamadan korunma dokümanları hazırlanması yasal bir zorunluluk olarak öngörülmüştür. Özetle patlayıcı gazlar, sis ve toz, buhar gibi oluşabilecek her türlü iş yerleri için patlamadan korunma dokümanı hazırlama eğitimi (PKD) gerekli görülmektedir. Aşağıda yer alan işlerin yürütülmüş olduğu işyerleri, PKD’nin (Patlamadan korunma dokümanı) hazırlanması gerekli görülen yerlere örnek teşkil etmektedir.

• LPG ve diğer petrol ürünlerinin üretim-dolum- dağıtım tesisleri
• Maden ocakları kapsamında yer alan kömür ve kükürt ocakları
• Nişasta-un-şeker gibi organik patlayıcı tozlara sebebiyet veren iş yerleri
• Zeytinyağı- margarin ve diğer yağ imalathanelerinin bulunduğu işyerleri
• Kimyasal analiz laboratuvarlarının olduğu yerler
• Boya işleminin yapılmakta olduğu ayrıca üretiminden ve depolanmasından sorumlu olan işletmeler
• Boya ve tiner imalathanelerinin bulunmuş olduğu iş yerleri
• Akü imalathaneleri ve şarj yerlerinin olduğu yerler
• Patlayıcı kimyasallar içeren alkol ve bileşikleri ile işlem yapılmış yerler
• Elektrostatik toz boya imalatı yapan işyerleri
• Ham deri imalathanelerinin bulunmuş olduğu yerler
• Atık arıtma tesislerinin olduğu iş
• Tekstil üretim tesisleri
• Kimyasal madde üretmekte olan veya depolamakta olan işyerleri
• LPG, CNG ve akaryakıt tanklarının olduğu işyerleri
• Kâğıt fabrikalarının olduğu yerler
• Alüminyum başta olmak üzere pek çok patlayıcı metal tozlarının oluştuğu iş yerleri
• Ağaç tozunun vs. ortaya çıktığı iş yerleri
• Matbaaların yer almış olduğu işyerleri
• Deterjan imalathanelerinin olduğu yerler
• Atık arıtma tesislerinin bulunmuş olduğu işyerleri
• Hava alanlarının olduğu yerler
• Limanların bulunmuş olduğu yerler
• Güç istasyonlarının konumlanmış olduğu yerler
• Hastane alanlarında yer alan patlayıcı ve yanıcı kimyasalların bulunmuş olduğu alanlar

Patlamadan Korunma Dokümanı Yönetmeliği

Örnek teşkil eden yerler başta olmak üzere tüm bu yanıcı malzemeleri bulunduran işyerlerinin doküman hazırlaması büyük bir önem arz etmektedir. Patlamadan korunma dokümanı hazırlama programı yönetmeliği kapsamında uyulması zorunlu içerikleri şu şekilde özetlemek mümkündür.

• Patlamadan korunmayı sağlamak amacıyla tüm koşulların istisnasız bir şekilde yerine getirilmesi, patlama bakımından güvenliğin sağlanmasının kanıtlandığı, patlamadan korunma konularında eğitim almış ve daha deneyimli kişiler tarafından patlayıcı ortamların bu tür olası tehlikelerinden çalışanlarını koruması hakkında düzenlenmiş olan yönetmeliğin hazırlanması zorunlu tutulmuştur.
• Patlamadan korunma dokümanı yönetmeliği kapsamında, çalışanların sağlık ve güvenlik gibi konularında patlayıcı ortam risklerinden korunabilmesi amacıyla asgari yükümlülükler, ‘Patlama bakımından güvenliğin sağlanabileceğinin kanıtlanması gerektiği, patlamadan korunma konularında eğitim almış ve ehil kişiler tarafından yapılması gerektiği ’ ifadesi kullanılmaktadır. Patlamadan korunma dokümanı hazırlayacak olan kişilerin bilhassa hesaplama yöntemlerini biliyor olması, yangın ve patlama oluşumuna sebebiyet verecek ihtimaller, statik elektrik, buhar ve toz patlamaları, gaz gibi alınacak tedbirler hakkında yeterli bilgi -donanıma sahip olması öngörülmüştür. Buna ek olarak,  kimyasallar açısından güvenlik bilgi formunun hazırlanabilmesi veya bu konuya hakim olması gerekli görülmüştür.
• Patlamadan korunma dokümanı mevzuat kapsamında 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği konuları gereğince patlayıcı ortamların olası tehlikelerinden çalışanların korunabilmesi hakkında çıkan yönetmelik;

-Patlamalardan korunma dokümanlarının, işyerlerinde halihazırda yapılmakta olan risk değerlendirme çalışmalarının bir parçası olduğu düşünülmelidir. İfade edilen bu düşünce ile yola çıkıldığı zaman patlamadan korunma dokümanları hazırlama işlemleri, olası patlama tehlikesi olan faaliyetlerin başlamadan önce yapılması gerektiği bilinmelidir. Patlamadan koruma dokümanı nasıl hazırlanır? PKD’nin yalnızca bir doküman olarak düşünülmemesi gerektiği bilinmelidir. Aynı zamanda bu dokümanların, patlama risklerini de iyi bir şekilde analiz etmeye ve önlemeye yardımcı olan çalışma olarak algılanması gerekmektedir.

• Çalışanların patlayıcı ortamlarında olası tehlikelerinden korunması hakkında var olan yönetmelik ayrıca, patlamadan korunma dokümanlarının işe başlamadan önce yapılması gereken ifadeleri belirtmektedir.

Patlamadan korunma dokümanı (PKD) çalışmalarının amacı;

• Patlayıcı ortamlarda oluşabilecek hasarları önlemek,
• Yapılmış olan işlerin doğası gereği patlayıcı ortamlar oluşmasının engellenmesi eğer mümkün değilse patlayıcı ortamların tutuşmasını engellemek,
• Çalışanların güvenliğini ve sağlığını karşılayacak şekilde patlamaların zararlı etkilerini en aza indirerek herhangi bir tedbir almak

sürecini kapsamaktadır. Böyle bir süreç te ancak tüm çalışmaların faaliyetine başlamadan önce tamamlanmasıyla mümkündür. Patlamadan korunma dokümanlarının, düzenli bir şekilde gözden geçirilmesi gerekli olmakla birlikte yönetmeliğe göre, patlamadan korunma dokümanları, (PKD) iş ekipmanlarında veya iş organizasyonlarında tadilat, genişleme veya önemli değişiklikler yapıldığı hallerde tekrardan gözden geçirilerek güncellenmektedir. PKD’ nin yenilenmesinin gerekli olduğu durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• İşyerlerinde yapılan değişikliklerle
• İş makinelerinde yapılması öngörülen değişikliklerle
• Çalışma sürelerinde yapılmış olan değişikliklerle
• Çalışma yöntemlerinde var olan değişikliklerle
• İş yerlerinde ortaya çıkan yangın- patlama-gaz-sıvı kaçağı gibi durumlar sonrasında
• İşyerlerinin tehlike sınıflarına göre, risk analizlerinin revize edildiği her durumda PKD yenilenmesi gerekli görülmektedir.

Patlamadan Korunma Dokümanı Geçerlilik Süresi Ne Kadar?

Patlamadan korunma dokümanları, yapılan işlerin niteliklerine bağlı olarak, çalışılan yerlerde olası patlama ihtimali olan işletmeler tarafından hazırlanması gerekli görülmüştür. Hazırlanmış olan dokümanların geçerliliği ise işyerlerindeki çalışma şartlarının niteliği değişmediği müddetçe sürmektedir. Patlamadan korunma dokümanı kaç yılda bir yenilenir? PKD’nın 5 yılda bir düzenlenmesi gerektiği öngörülürken yönetmelikte belirtilmiş olan patlamadan korunma dokümanı eğitimi hazırlama süreçlerine, biyoloji bölümü mezunları, kimya, fizik, iş güvenliği uzman adayları ve tehlikeli madde güvenlik danışmanlarının katılabileceği öngörülmüştür.

Peki “patlamadan korunma dokümanını kim hazırlar?”. Yönetmelik gereği bu sorunun yanıtı ise 6. maddede belirtilmiş olan hususlar kapsamında işveren tarafınca hazırlanmasının gerekli görüldüğü belirtilmiştir.

İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yanı sıra; alanlarında tecrübeli kimya mühendisi/A sınıfı iş güvenliği uzmanı kadrosu ile ve çalışanların patlayıcı ortamların tehlikelerinden korunması hakkındaki yönetmelik hükümlerine uygun, “patlamadan korunma dokümanı nasıl hazırlanır?” gibi sorular karşısında hizmetlerini güvenle vermektedir. Buna ek olarak binaların içerisinde yer alan işletmelerde, yangın güvenlik danışmanlığı yangın risk analizi ve yangın eğitimleri, hizmetleri de firma tarafından verilmektedir.